طبق آرای دیوان عالی کشور، داشتن قبض رسید جهیزیه از مرد برای مطالبه آن به تنهایی کافی نیست بلکه زن باید ثابت کند که جهیزیه در منزل مرد باقی است.
به گزارش خبرنگار حقوقی قضایی باشگاه خبرنگاران، براساس قانون، اموال زن و شوهر دارایی مشترک را تشکیل نمی‌دهد، بلکه اموال هر یک از زوج‌ها مستقل و جدا از اموال دیگری است. این ترتیب که زن در حقوق ایران از نظر مالی مستقل است و می‌تواند در اموال خودش از قبیل مهریه، نفقه و جهیزیه آزادانه تصرف کند. مرد نیز براساس قانون حق هیچ گونه دخالت و تصرفی در اموال و دارایی های زن ندارد.
یکی از دارایی‌های زن، جهیزیه است که طبق عرف و شرع وسایل و اثاثی است که زن از خانه پدر به خانه همسرش می‌برد. یکی از دعاوی مطرح شده درباره جهیزیه در دادگاه‌های خانواده، درخواست استرداد جهیزیه است . براساس قانون بعد از وقوع عقد ازدواج، زن و شوهر در برابر یکدیگر دارای حقوق و تکالیفی می‌شوند که روابط شخصی زن و شوهر را تشکیل می‌دهد که این امر ناظر بر پیوند معنوی میان زن و شوهر است. اداره کردن خانواده مستلزم تأمین هزینه‌هایی است که مرد طبق قانون عهده‌دار پرداخت آن است مانند مهریه، نفقه و جهیزیه که تعهداتی را برای مرد ایجاد می کند.
براساس قانون مدنی، اموال هر یک از زن و شوهر مستقل از دیگری است مانند این که زن مالی داشته باشد که بعد از ازدواج، مرد می‌تواند با اجازه زن از اموالش استفاده کند، دارایی زن مانند مهریه و جهیزیه مستقل از دارایی مرد است و زن حق هر گونه تصرفی را در اموالش دارد و این امر هیچ گونه عمل مادی و حتی اختیاری را برای مرد ایجاد نمی‌کند.
جهیزیه چیست؟
بیشتر خانواده‌های ایرانی اثاث لازم برای زندگی را به دختر می‌دهند تا به خانه شوهرش ببرد که این رسم بنا به دلایل اجتماعی و همچنین به منظور ایجاد اعتبار و فراهم آوردن استقلال مالی برای زن به وجود آمده است. بنا بر دلایلی که گفته شد خانواده دختر سعی می‌کنند که بیش از حد متعارف مالی را به دختر بدهند که به این «جهیز» می‌گویند که باعث ایجاد روابط مالی میان زن و شوهر می‌شود.
جهیزیه زن نشانه صمیمیت و مظهری از روح تعاون میان زن و شوهر است، جهیزیه به معنای انصراف زن از مالکیت یا شریک ساختن مرد در آن نیست بلکه مرد می‌تواند از منافع آن با اجازه زن استفاده کند که براساس قانون جهیزیه نوعی «اباحه تصرف» است و هیچ حقی را برای شوهر ایجاد نمی‌کند چرا که زن می‌تواند جهیزیه را به دیگری هم انتقال دهد.
اختلاف میان مالکیت اموال
به طور معمول برای تشکیل خانواده زن و شوهر اموال خود را به اشتراک می‌گذارند و به طور مشترک از آن استفاده می‌کنند اما زمانی که پای قانون به میان می‌آید، بحث مالکیت اموال به وجود می‌آید و هنگامی که زن خانه همسرش را ترک کند و انحلال خانواده به وجود می‌آید، درباره جهیزیه و تصرف در آن اختلاف به وجود می‌آید.
چنانچه در زمان عقد، فهرست کاملی از جهیزیه زن تهیه شود و به امضای شوهر برسد، در صورت طلاق یا به دلایل دیگری که زن تصمیم بگیرد از خانه شوهر برود به استناد همان فهرست جهیزیه می‌تواند آن اموال را از مرد مطالبه کند. جهیزیه زن در تصرف اختصاصی مرد نیست و زن و شوهر هر دو به این اموال تصرف مشترک دارند بنابراین می‌توان گفت شوهر با دادن رسید مأمور نگه‌داری از جهیزیه نمی‌شود.
طبق آرای دیوان عالی کشور، داشتن قبض رسید جهیزیه از مرد برای مطالبه آن به تنهایی کافی نیست بلکه زن باید ثابت کند که جهیزیه در منزل مرد باقی است. اثر قبض رسید جهیزیه همین بقای عین جهیزیه است و مرد نمی‌تواند نسبت به آن ادعای مالکیت کند.
اختلاف در مالکیت جهیزیه
اختلاف درباره املاک (اموال غیر منقول) با اجباری شدن ثبت آن‌ها، اختلاف میان زن و شوهر را کم می‌کند و درباره اموال منقول (اثاث منزل) اگر مرد ادعا کند که اموال به او تعلق دارد و زن مدعی شود که اموال را به عنوان جهیزیه به خانه شوهر آورده است، در صورتی که هیچ کدام سند و مدرک در این خصوص نداشته باشند، باید براساس نشانه‌ها و ظواهر حکم کرد.
در این گونه دعاوی تشخیص مدعی از مدعاعلیه نقش مهمی دارد. چنانچه در منطقه‌ای رسم باشد که زن تمام اثاث منزل را به عنوان جهیزیه به خانه شوهر ببرد و زن تمکن مالی داشته باشد و نیز زمان طولانی از عقد ازدواج آن‌ها نگذشته باشد، مرد مدعی شود که اثاث منزل را تهیه کرده است باید دلایلی را مبنی بر این که اموال متعلق به اوست به دادگاه ارائه دهد.
در صورتی که زن تمکن مالی نداشته باشد و ادعای او درباره اشیای گران بهایی که به طور معمول توانایی تهیه آن را ندارد یا از تاریخ وقوع عقد ازدواج مدتی نمی‌گذرد و زن مدعی است، باید دلایلی را به دادگاه ارائه کند در غیر این صورت باید به نشانه‌های تصرف در اموال استناد و رأی صادر کرد.
